Vũ điệu của Web và App

Bài viết còn có tiêu đề phụ "Long live the Internet" (Internet muôn năm) ngụ ý rằng Web mất đi nhưng Internet còn mãi. Trong khi Internet đã trở thành nhu cầu thiết yếu như điện năng, bài báo cho rằng Web - một trong những công nghệ dựa trên Internet - có đời sống hữu hạn. Vì sao?

Tạp chí Wired số tháng 8/2010.

Nguyên nhân làm cho web lụi tàn được chỉ rõ trong bài báo bất thường của tạp chí Wired: phần mềm ứng dụng (application), gọi tắt là app, trên các thiết bị di động và thiết bị chuyên dùng đang tạo ra lưu lượng dữ liệu ngày càng tăng trên internet. App không phải là trình duyệt web, không dùng giao thức HTTP và thường làm việc với nội dung có dạng thức riêng, không phải HTML. Xu hướng sử dụng internet thông qua app đang mở rộng sang máy tính bảng (trước mắt là iPad). Những yếu tố cốt lõi của công nghệ web (HTTP, HTML, trình duyệt web) được xem như đang phai nhạt dần.

"Bạn thức dậy và kiểm thư bằng chiếc iPad để bên giường - đó là một app. Trong bữa sáng, bạn xem lướt Facebook, Twitter và báo The New York Times - thêm ba app nữa. Trên đường đến văn phòng, bạn nghe tin tức qua điện thoại thông minh (smartphone) - một app khác. Ở nơi làm việc, bạn rảo qua các kênh tin RSS, trao đổi với người khác bằng Skype hoặc IM (Instant Messenger). Lại những app khác. Cuối ngày, khi về nhà, bạn vừa chuẩn bị bữa tối vừa nghe nhạc từ Pandora. Bạn chơi một chút với XBox Live, rồi xem phim từ Netflix. Hầu như cả ngày bạn ở trên internet nhưng không ở trên web. Và nhiều người khác cũng giống như bạn.

Đó không phải là điều bình thường. Vài năm nay, một trong những xu hướng quan trọng nhất của thế giới số là sự dịch chuyển từ nền tảng web hoàn toàn mở qua các nền tảng hầu như khép kín, tuy cũng dùng internet làm phương tiện truyền tải nhưng không dùng trình duyệt web làm phương tiện hiển thị. Xu hướng này xuất hiện từ khi có iPhone, tạo nên những cõi riêng trên internet không cần đến HTML và guồng máy tìm kiếm Google không thể với tới. Đó là thế giới mà người tiêu dùng ưa chuộng vì những nội dung mà họ thụ hưởng tự đến với họ. Các nhà cung cấp nội dung số càng ưa chuộng thế giới đó vì nó giúp họ kiếm tiền dễ hơn. Cả người tiêu dùng và nhà cung cấp đều thấy rằng web không phải là mục tiêu cao nhất của công nghệ số".

Từ một phong cách sống, A&W (Anderson và Wolff - hai tác giả của bài báo) nhìn thấy một xu hướng quan trọng đang tăng tốc. Hai ông tin rằng số người truy cập internet bằng thiết bị di động hoặc thiết bị chuyên dùng sẽ vượt số người truy cập internet bằng máy tính cá nhân. Các loại thiết bị truy cập internet không phải là máy tính thường có màn hình nhỏ và bộ xử lý không mạnh, do vậy cần nhiều phần mềm ứng dụng khác nhau, thích hợp với từng nhu cầu cụ thể. So với trình duyệt trên thiết bị di động, các phần mềm ứng dụng chuyên biệt tuy không đa năng nhưng dễ dùng hơn và hoạt động nhanh hơn. Phần mềm ứng dụng trên thiết bị di động cũng hơn hẳn trình duyệt trong việc khai thác những thế mạnh đặc thù của phần cứng (các bộ cảm ứng).

Facebook app trên iPhone.

Phía sau những phần mềm ứng dụng với công nghệ đóng kín là lợi ích to lớn của nhà sản xuất thiết bị, nhà cung cấp nội dung số. Những nhà cung cấp nội dung số từng tìm cách thu lợi từ web nhưng vô hiệu! Nội dung trên web bị sao chép quá dễ dàng. Cung cấp nội dung miễn phí và thu lợi từ quảng cáo là mô hình kinh doanh ngày càng tỏ ra yếu ớt. "Ánh sáng cuối đường hầm" xuất hiện khi Apple thiết lập hệ thống thanh toán giúp người dùng iPhone/iPod/iPad mua nội dung số một cách thuận tiện, nhanh chóng. Nội dung số được phân phối với "bao bì" là phần mềm ứng dụng đem lại quyền kiểm soát toàn diện cho nhà cung cấp.

Theo A&W, xu hướng mới là tất yếu, có tính quy luật. Tính mở kéo theo sự phát triển đa dạng. Sự phát triển đa dạng sản sinh thế lực mạnh nhất. Thế lực mạnh nhất tạo ra sự đóng kín để bảo vệ vị thế của mình.

Để chứng minh, A&W viện dẫn lịch sử công nghiệp Mỹ: "...Đó là điều không thể tránh. Các cuộc cách mạng công nghiệp nói cho cùng là quá trình tranh giành quyền lực. Sự phổ biến một phát minh công nghệ quan trọng tạo ra thời kỳ "trăm hoa đua nở". Thế rồi ai đó tìm được cách thâu tóm tất cả và chặn đứng mọi cạnh tranh. Chuyện này thời nào cũng có.

Trong ngành đường sắt, sau khi những tiêu chuẩn mở về kích cỡ được thiết lập, thời kỳ cạnh tranh tự do bùng nổ. Vào năm 1920, nước Mỹ có đến 186 công ty đường sắt. Những công ty mạnh dần dần triệt hạ những công ty yếu. Hiện nay, ngành đường sắt đạt đến thế cân bằng với 7 công ty lớn.

Tình hình tương tự cũng diễn ra trong lĩnh vực thông tin liên lạc. Việc phát minh bộ chuyển mạch (switchboard) cho phép các mạng điện thoại kết nối với nhau. Sau khi bản quyền sáng chế bộ chuyển mạch do AT&T nắm giữ hết hạn vào năm 1894, trên 6000 công ty điện thoại được thành lập. Tuy nhiên, đến năm 1939, AT&T kiểm soát gần hết mạng đường dài...".

Các chứng cứ lịch sử giúp A&W củng cố kết luận rằng xu hướng công nghệ đóng kín đang mạnh lên trên internet và web - một công nghệ mở - đang mất dần phạm vi ứng dụng. Web sẽ không biến mất nhưng là công nghệ "chết" khi không còn là nền tảng chủ yếu trên internet.

"Tính mở và tính đóng xoay vần trong một vũ điệu vĩnh cửu. Tính mở làm nẩy nở sáng tạo. Tính đóng phát sinh lợi nhuận. Kiến trúc phần cứng mở của máy tính PC đã đem đến cho chúng ta những phần mềm đóng kín. Phần mềm nguồn mở và các giao thức mở của internet đã đem đến cho chúng ta những Google, Amazon, Facebook với công nghệ đóng kín".

Cũng như A&W, O'Reilly cho rằng công nghệ cốt lõi của web chỉ là phương tiện, không phải là thành tựu bất diệt. Công nghệ mở chủ đạo trên internet trong tương lai có thể rất khác so với web hiện nay.

Tuy vậy, O'Reilly không khẳng định thể hiện mới của tính mở sẽ khởi phát từ đâu. Ông không muốn nói về cái chết của web: "Nói rằng web chết đi giống như nói rằng một đứa trẻ chết đi khi đứa trẻ ấy trở thành người lớn. Tôi không nhìn sự việc theo cách đó. Đứa trẻ vẫn sống và trở thành người lớn".

A&W nhìn Apple như một thế lực mạnh nhất đang nổi lên, khởi động xu hướng công nghệ đóng kín chi phối sự phát triển của internet. Nhưng có lẽ còn quá sớm để nói rằng web đang nhường chỗ cho app. Web đang biến chuyển mạnh mẽ theo chuẩn mở HTML5. Nhu cầu đối với thiết bị di động có màn hình đủ lớn, tức máy tính bảng, bao gồm nhu cầu sử dụng trình duyêt web trên thiết bị di động. Chính iPad chứng minh nhu cầu đó là có thực (trước khi iPad xuất hiện, không ít người cho rằng không hề có nhu cầu về một thiết bị trung gian giữa smartphone và laptop).

Tính đóng và mở được vận dụng rất linh hoạt ở Google. Google đóng kín công nghệ tìm kiếm đồng thời thúc đẩy và sáng tạo nhiều công nghệ mở. Do có lợi ích gắn liền với web, Google đang đẩy mạnh việc xây dựng trình duyệt web thành một hệ điều hành hoàn chỉnh: Chrome OS. Máy tính bảng và netbook dùng hệ điều hành nguồn mở Chrome OS sẽ là thiết bị sản sinh lợi nhuận cho các phần mềm ứng dụng web (web app). Web app tạo được tính tương tác cao nhưng vẫn dựa trên công nghệ web (HTML5).

Google Voice trên iPhone là web app theo chuẩn HTML5.

Với việc khẩn trương xây dựng cửa hàng Chrome Web Store dành cho web app có cách thức hoạt động tương tự iTunes App Store, Google đang chuẩn bị cho vòng đua rộng lớn hơn với Apple. Nhờ Chrome Web Store, người dùng trình duyệt Chrome dễ dàng mua, cài đặt và gỡ bỏ web app, gần giống như app trên iOS (hệ điều hành của iPhone/iPod/iPad). Theo dự định của Google, Chrome Web Store chỉ lấy 5% lợi nhuận của web app, thấp hơn nhiều so với tỉ lệ 30% dành cho Apple ở iTunes App Store.

Từ thực tế, chỉ có thể nói rằng vũ điệu của web và app, của tính đóng và tính mở, đang quay tròn ngày càng nhanh.

Tuy rất tin vào nhận định của mình, A&W thừa nhận đó không phải là điều tốt đẹp cho internet. Nếu bạn tin rằng web cũng bất diệt như internet, bạn đứng về phía những người phản bác bài báo của A&W với khẩu hiệu: Long live the Internet! Long live the Web!

NGỌC GIAO